Những cách kết hợp phân hữu cơ và phân vô cơ hiệu quả trong canh tác nông nghiệp

Trong sản xuất nông nghiệp, bà con thường nghe câu: “phân hữu cơ nuôi đất, phân vô cơ nuôi cây”. Quả thật, phân hữu cơ giúp cải tạo đất lâu dài, trong khi phân vô cơ lại cung cấp dinh dưỡng nhanh, thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên, nếu phối hợp hai loại phân này không đúng cách, hậu quả có thể là mất cân bằng dinh dưỡng, giảm năng suất, thậm chí làm thoái hóa đất. Để tận dụng lợi ích song song và tránh rủi ro, bà con cần biết những cách kết hợp phân hữu cơ và phân vô cơ hiệu quả trong canh tác nông nghiệp

1. Bón phân theo từng giai đoạn phát triển của cây

Phân hữu cơ và phân vô cơ không nên bón cùng lúc. Mỗi loại có vai trò khác nhau và cần được sử dụng theo thời điểm:

• Khi mới trồng hoặc sau thu hoạch: Bón phân hữu cơ hoai mục để phục hồi đất, tạo môi trường thuận lợi cho rễ non và vi sinh vật.

• Khi cây bước vào giai đoạn phát triển thân lá, ra hoa, kết quả: Bổ sung phân vô cơ (NPK, đạm, kali…) để cung cấp dưỡng chất kịp thời cho nhu cầu tăng trưởng mạnh.

Ví dụ: Với cây ăn quả như xoài, cam, bưởi, sau khi cắt tỉa nên bón 20–30 kg phân chuồng hoai, rồi chờ 3–4 tuần mới bổ sung phân vô cơ phù hợp.

Phân hữu cơ và phân vô cơ

2. Không bón phân vô cơ khi đất còn quá ẩm hoặc có phân hữu cơ tươi

Một sai lầm phổ biến là bón phân vô cơ, đặc biệt là phân đạm, khi đất sũng nước hoặc khi vừa bón nhiều phân hữu cơ chưa hoai mục. Điều này dễ gây ra:

• Sinh nhiệt, tạo khí độc gây thối rễ.

• Hấp thụ dinh dưỡng kém vì phân hữu cơ tươi hút mất đạm.

Giải pháp:

• Phân hữu cơ cần được ủ kỹ ít nhất 30 ngày, nên kết hợp nấm Trichoderma để tăng hiệu quả.

• Khi bón phân vô cơ, rải cách gốc 20–30 cm, xới nhẹ rồi lấp đất để tránh rễ non bị cháy.

3. Điều chỉnh tỷ lệ hợp lý, tránh bón quá liều

Nguyên tắc chung: phân hữu cơ làm nền, phân vô cơ hỗ trợ tăng tốc.

• Tỷ lệ gợi ý: 60–70% hữu cơ và 30–40% vô cơ cho mỗi vụ.

• Bón quá nhiều phân vô cơ → cây xanh lá nhưng yếu, dễ bệnh hại.

• Chỉ dùng hữu cơ mà không cân đối vô cơ → cây chậm lớn, quả nhỏ.

Ví dụ: Với rau ăn lá, bón trước 2–3 kg phân chuồng hoai/luống. Khi cây đạt 10–15 cm, bổ sung 50–100 g NPK mỗi đợt.

4. Kết hợp với biện pháp cải tạo đất và bổ sung vi sinh

Dinh dưỡng sẽ không phát huy hết hiệu quả nếu đất đã bạc màu, chai cứng. Vì vậy, cần kết hợp:

• Trồng luân canh cây họ đậu để cố định đạm.

• Phủ rơm rạ, xơ dừa, tro trấu nhằm giữ ẩm và tăng độ tơi xốp.

• Bổ sung chế phẩm vi sinh để hỗ trợ phân giải chất hữu cơ, hạn chế nấm bệnh và giúp cây hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.

5. Thay đổi công thức phân bón sau vài vụ để cân bằng dinh dưỡng

Dùng duy nhất một công thức NPK nhiều năm sẽ khiến đất thiếu trung – vi lượng (Ca, Mg, Zn, Bo…). Cây dễ còi cọc, năng suất giảm dù vẫn bón đủ NPK.

Giải pháp:

• Sau 2–3 vụ nên thay đổi công thức phân bón.

• Tăng tỷ lệ phân hữu cơ và bổ sung thêm phân vi lượng để cân bằng.

Ví dụ: Sau 2 vụ bón NPK 16-8-16 kết hợp hữu cơ, đến vụ thứ 3 có thể chuyển sang NPK 20-15-5 kèm phân bón lá chứa trung vi lượng.

6. Tưới phân hòa nước để cây dễ hấp thụ

Thay vì rải phân khô, bà con có thể hòa phân vào nước rồi tưới. Cách này giúp dinh dưỡng tan nhanh, phân bố đều quanh vùng rễ, đặc biệt hữu ích trong mùa khô.

• Với phân hữu cơ: dùng dịch chuối, dịch cá, dịch đậu nành pha loãng tưới định kỳ.

• Với phân vô cơ: nên cách 5–7 ngày sau đó mới tưới thêm NPK tan nhanh liều nhẹ để tránh phản ứng hóa học gây mất chất.

Ví dụ: Với rau xanh, 1–2 tuần tưới dịch cá hoặc dịch chuối pha loãng, sau đó bổ sung NPK 20-20-20 ở liều thấp.

Kết luận

Kết hợp phân hữu cơ và phân vô cơ là chìa khóa để vừa nâng cao năng suất vừa duy trì độ phì nhiêu của đất. Chỉ cần tuân thủ đúng thời điểm, tỷ lệ, biện pháp cải tạo đất và cách bón, bà con có thể canh tác bền vững, giảm chi phí lâu dài và tránh phụ thuộc hoàn toàn vào hóa chất.